ΑΥΤΟΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΑΥΤΟΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ

Αυτοτραυματισμοί
Κεφάλαιο από το βιβλίο Μιλήστε με έναν ειδικό, των Γ. Ευσταθίου, Φ. Λέκκα, Χ. Βαρβέρη, & Ε. Κονσουλίδου.

Συνάδελφοι που βοήθησαν σε μία αρχική αποδελτίωση των απαντήσεων: Χ. Μήτση.

Οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού είναι ενδεικτικές της ύπαρξης μιας πολύ έντονης ψυχικής δυσφορίας, την οποία το άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει με λέξεις και ίσως δυσκολεύεται ακόμη και να τη σκεφτεί. Σε άλλες περιπτώσεις, το άτομο μέσω του αυτοτραυματισμού δεν εκφράζει απλώς συναισθήματα που δεν μπορεί να αντέξει, αλλά προσπαθεί να τιμωρήσει τον εαυτό του, ή να αποκτήσει κάποιου είδους έλεγχο στη ζωή του.

Στις συμπεριφορές αυτοτραυματισμού συμπεριλαμβάνονται:

το κόψιμο του δέρματος και η πρόκληση γρατζουνιών,
το κάψιμο του δέρματος,
το χτύπημα σε διάφορα μέρη του σώματος ή του κεφαλιού,
το κάρφωμα αιχμηρών αντικειμένων στο δέρμα.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, αναπτύσσονται ως μία στρατηγική επίλυσης προβλημάτων, καθώς μέσω του σωματικού πόνου:

εκφράζονται συναισθήματα που είναι δύσκολο να ειπωθούν,
αποσπάται η προσοχή από τις δυσκολίες της ζωής, τα προβλήματα ή τα δυσάρεστα συναισθήματα,
απελευθερώνεται ο συναισθηματικός πόνος και η συσσωρευμένη ψυχική ένταση,
ανακτάται μια προσωρινή αίσθηση ελέγχου,
κατευνάζονται οι ενοχές, η αυτομομφή, η αυτο-απέχθεια και η διάθεση αυτοτιμωρίας,
βιώνεται κάποιο είδος συναισθήματος, έναντι του συναισθηματικού κενού ή του μουδιάσματος.
Ως αποτέλεσμα, οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού ακολουθούνται από μία ανακούφιση, δεδομένης της κατευναστικής και ηρεμιστικής δράσης τους στα έντονα συναισθήματα (οργή, θλίψη, κενό, ενοχές), επιτρέποντας, σε έναν βαθμό, στο άτομο να λειτουργεί στην υπόλοιπη καθημερινότητά του. Εντούτοις, η ανακούφιση είναι βραχύχρονη και σύντομα το άτομο κατακλύζεται από ντροπή και ενοχές. Επομένως, οι αυτοτραυματισμοί δεν συνιστούν μία καλή προσαρμοστική στρατηγική απέναντι στα δυσάρεστα συναισθήματα, ενώ, ταυτόχρονα, θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα του ατόμου.

Το άτομο έχει επίγνωση ότι αυτό που κάνει στον εαυτό του είναι παράδοξο, νιώθει άσχημα και ανησυχεί για το τι του συμβαίνει, καθώς και για τη σημασία των αυτοτραυματισμών για την ψυχική του υγεία («…Είμαι τρελή;», «Χρειάζομαι ψυχολόγο;»). Ωστόσο, φοβάται ότι αν αφήσει τα δυσάρεστα συναισθήματα χωρίς να αυτοτραυματιστεί, τότε θα κατακλυστεί από αυτά και θα παραμείνει «κολλημένο» στον ψυχικό πόνο. Έτσι, οδηγείται εκ νέου στην επανάληψη του αυτοτραυματισμού. Μακροπρόθεσμα, αυτή η συμπεριφορά αυτοματοποιείται και γίνεται δύσκολο να ελεγχθεί και να διακοπεί.

Αντίθετα από τις αυτοκτονικού τύπου σκέψεις, ο αυτοτραυματισμός στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελεί μία προσπάθεια του ατόμου να βρει έναν τρόπο να επιβιώσει παρά τα έντονα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει. Ο αριθμός των ατόμων που αυτοτραυματίζεται είναι πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό που κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Συνήθως, οι αυτοτραυματισμοί δεν θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Παρ’ όλα αυτά, είναι να σαν κινείται σε μία γκρίζα ζώνη μεταξύ αυτοκτονίας και ζωής. Έτσι, ενώ δεν προσπαθεί να αφαιρέσει τη ζωή του (αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μία προσπάθεια για να συνεχίσει να ζει), μακροπρόθεσμα έχει υψηλότερο κίνδυνο να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας.

Σε γενικές γραμμές, οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού εμφανίζονται ως μέρος:

σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων με τον εαυτό,
έντονου φόβου εγκατάλειψης και απόρριψης,
προβλημάτων στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους (όπου τη μία στιγμή ο άλλος μπορεί να γίνεται αντιληπτός ως τέλειος και καταπληκτικός και την επόμενη ως εντελώς κακός),
παρορμητικών συμπεριφορών (όπως η κατάχρηση ουσιών),
προηγούμενων τραυματικών εμπειριών (π.χ. κακοποίηση).
Έντονα συναισθήματα προκαλούνται όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο αυτοτραυματίζεται. Στην περίπτωση αυτή, οι οικείοι του βιώνουν άγχος, παρατηρώντας το να καταφεύγει σε αυτή την παράδοξη συμπεριφορά, και πολλές φορές αναρωτιούνται με αγωνία μέχρι ποιο βαθμό μπορεί να προχωρήσει, καθώς φοβούνται έντονα το ενδεχόμενο να θέσει τέρμα στη ζωή του. Σε μία τέτοια περίπτωση είναι σημαντικό να προσφερθεί στο αγαπημένο πρόσωπο υποστήριξη και ενθάρρυνση για να μιλήσει για τα συναισθήματά του και για το τι το οδηγεί στους αυτοτραυματισμούς. Πρέπει να λάβει το μήνυμα ότι το περιβάλλον του προσπαθεί να το κατανοήσει και να αναγνωρίσει την ένταση των συναισθημάτων που συγκρούονται μέσα του. Έχει μεγάλη αξία να νιώσει αποδεκτό και ότι δεν το επικρίνουν προσωπικά γι’ αυτή του τη συμπεριφορά. Επιπλέον, η προσοχή δεν θα πρέπει να εστιάζεται αποκλειστικά στους αυτοτραυματισμούς. Το μέγεθος και η έκτασή τους είναι ενδεικτικά της ψυχολογικής δυσφορίας που βιώνει το αγαπημένο πρόσωπο, αλλά το σημαντικό είναι τα συναισθήματα που κρύβονται πίσω από αυτούς.

Τέλος, πολύ σημαντικό στην περίπτωση ατόμων που προσπαθούν να βοηθήσουν ένα αγαπημένο πρόσωπο που αυτοτραυματίζεται είναι να γνωρίζουν ότι δεν είναι εύκολο να υπάρξουν γρήγορες αλλαγές και ότι δεν μπορούν να αναμένουν πως οι αυτοτραυματισμοί θα διακοπούν εξαιτίας των δικών τους προσπαθειών και μόνο. Η καλύτερη λύση για το αγαπημένο πρόσωπο είναι να απευθυνθεί σε έναν ειδικό, παρότι πολλοί άνθρωποι που αυτοτραυματίζονται δύσκολα παραδέχονται αυτού του είδους τις συμπεριφορές σε τρίτα άτομα ή σε ειδικούς.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το άτομο που αυτοτραυματίζεται δεν προσπαθεί υποχρεωτικά να τραβήξει την προσοχή των άλλων, καθώς συχνά το κάνει κρυφά και συνεχίζει να το κρύβει, χωρίς να εκφράζεται. Ντρέπεται γι’ αυτό που γίνεται και φοβάται ότι κανείς δεν θα το καταλάβει. Ωστόσο, το ένοχο μυστικό μετατρέπεται σε ένα βαρύ φορτίο που κουβαλά και τελικά επηρεάζει τη σχέση με την οικογένεια και τους φίλους, καθώς και τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του. Τελικά, νιώθει ακόμη περισσότερο μόνο, φοβισμένο, ανάξιο και παγιδευμένο.

ΠΗΓΗ:https://www.ibrt.gr/